انجمن پیشگیری از مواد مخدر دانشجویان دانشگاه بناب

در باب مضرات اعتیاد به موادمخدر و پیشگیری و درمان آن بسیار گفته و نوشته شده است. این نوشتار نیز به دنبال آن است تا بر آثار سوء این بلای خانمان سوز تأکید کند. بدون شک، برای جلوگیری از مضرات روحی و روانی اعتیاد باید به روش های نوین روآورد و معتاد را به عنوان یک بیمار مورد معالجه قرار داد. هرچند پیشگیری همواره مقدم بر درمان است بنابراین زمینه های پرهیز افراد بویژه جوانان از موادمخدر را باید فراهم کرد.
مفاسد و مضرات اعتیاد آن چنان زیاد و همه جانبه است، که معتادان در نظام اسلامی، منفورترین اشخاص را تشکیل می دهند، و حتی زنان و فرزندان و پدران و مادرانشان از وجود آنان رنج می برند. در بسیاری از موارد به طور مرتب نزدیک ترین افراد آنان، به مسئولان و متصدیان امور قضایی احوال آنان را گزارش کرده و درخواست دستگیری شان را می کنند.
● اقسام مضرات اعتیاد
شکی نیست که پدر، مادر، فرزند و همسر به اعضای خانواده خود علاقه دارند، ولی به آبرو و عظمت و شخصیت و منافعش بیش از دیگران علاقمندند. اعتیاد خطرناک ترین عاملی است که پیوندها را قطع می کند به طوری که معتاد، همه چیز را برای رسیدن به آن ماده افیونی زیرپا می گذارد، ناموس و خانواده نمی شناسند، از شرف و انسانیت بر دور است، به حقوق دیگران توجه نمی کند و به صغیر و کبیر رحم ندارد.

●توهم زاها (Hallucinations)
تمدنهای بزرگ نمونه های فراوانی از استعمال موادی كه ایجاد توهم می كنند عرضه داشته اند. مصرف قارچهای توهم زا در مراسم مذهبی در آمریكا، مصرف قارچهای مخدر و .... توسط ساحران در آسیا و استعمال بعضی گیاهان برای جادوگری در اروپا نمونه های اندكی است از مواد متنوع و سنتی توهم زا، ولی اكنون اصطلاح توهم زا بیشتر به موادی اطلاق می شود كه شامل (اسید لیسرژیك) بوده و دارای اثرات انبساط خاطر می باشند، مانند DMT , STP , LSD.
مواد توهم زا مجموعه ناهماهنگ و غیر متجانس از موادی را تشكیل می دهد كه به گروههای متنوع شیمیایی و دارویی تعلق دارند، تبلیغات در مورد سو استفاده این مواد و اثرات ناشی از آن منجر به كنترل بین المللی بسیاری از انواع آن شده است.
این گروه از داروها به عنوان تضعیف یا تحریك كننده سیستم مركزی اعصاب مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین اثر آنها ایجاد تغییرات اساسی در حالات عاطفی، رفتاری، خلقی، و روانی فرد است. ایجاد حالات توهمی سمعی و بصری و تصورات موهوم كه اغلب شبیه به رویاها و یا كابوسهای شبانه است، از جمله دیگر اثرات این گروه داروها می باشد.

موسسه بین المللی سرطان به تازگی روشهای تازه ای برای ترك سیگار ارائه كرده است كه به تلاش فردی كسانی كه سیگار می كشند ، كمتر نیاز دارد . شخصیت های بسیاری كه مدتها به كشیدن سیگار عادت داشته اند ، راه های مختلف و متنوعی برای ترك سیگار ارائه می كنند كه خود ، آن راه ها را آزموده و توفیق یافته اند . با این حال شیوه های همراه با موفقیت برای ترك سیگار در همگان یكسان نیست . به عبارت دیگر ، آنچه ممكن است به نظر دیگران ابلهانه جلوه كند ، امكان دارد به طور دقیق همان روشی باشد كه فردی دیگر برای ترك سیگار به آن نیازمند است . كسی كه به تازگی از سیگار كناره گرفته است می گوید : “ راههای عجیب و سحر آمیز برای ترك سیگار وجود ندارد اما می توان روش هایی را به كار گرفت كه بسیار سودمند و موثر هستند اگر در ابتدا موفق نشدید ، دوباره امتحان كنید . ” زمانی كه به ترك سیگار می اندیشیم ، بهتر است انگیزه ها و دلایل خود را در فهرستی جای دهیم و هر شب پیش از سفر به عالم خواب ، یكی از دلایل را ۱۰ بار در ذهن خود تكرار كنیم . برای ترك سیگار ، باید تصمیمی قطعی و خلل ناپذیر اتخاذ كنیم و برای آن اعتبار و ارزش قائل شویم چرا كه در غیر این صورت ، دچار پدیده ای مضر و زشت خواهیم شد كه “ تكرار ترك ” خوانده می شود .

● آثار موادمخدر بر بدن
مهمترین محل اثر موادمخدر بر مغز است. در مغز گیرنده هایی وجود دارد كه این مواد بر آنها اثر می كنند. این گیرنده ها به ۳ گروه تقسیم می شوند:
۱ _ اثر بر گروه اول سبب تنظیم و كاهش احساس درد، كاهش فعالیت مركز تنفس، یبوست و اعتیاد می شود.
۲ _ اثر برگیرنده های دوم سبب كاهش احساس درد، افزایش حجم ادرار و ایجاد حالت آرامش می شود.
۳ _ اثر موادمخدر بر گیرنده های گروه سوم سبب كاهش احساس درد می شود.
حدود بیست و پنج سال پیش مشخص شد كه در بدن انسان موادی شبیه موادمخدر [مرفین] تولید می شود كه مهمترین آنها به نام آندورفین ها و آنكفالین ها است. به طور طبیعی وقتی بدن دچار آسیب های دردزا و حوادث ناراحت كننده می شود مغز این مواد را ترشح می كند و سبب كاهش احساس درد و ناراحتی می شود.

مواد مخدر را اگر موادی با خواص دارویی بدانیم که سوءمصرف آنها به منظور کسب لذت نشئه یا تجربه حالات غیرعادی باعث ایجاد وابستگی دارویی یا اعتیاد روانی به این مواد می شود می توان مواد بسیاری را در این تعریف گنجاند.
مواد مخدر را می توان با توجه به تعاریف گوناگون در تقسیم بندی های متفاوتی گنجاند مثلاً مواد مخدر طبیعی، صناعتی یا نیمه صناعتی یکی از این تقسیم بندی ها است که بر مبنای روش به دست آمدن این مواد اعتبار یافته است یا می توان از منظر دیگر مثل تاریخ آشنایی انسان با مصرف و استفاده از این مواد آنان را طبقه بندی کرد یا... با اینکه تمامی این طبقه بندی ها به نوعی درست هستند اما تعریفی جامع و مانع هنوز برای این مواد ارائه نشده است. به هر روی گروه بندی ای که در ذیل می آید از طرف «سازمان جهانی سلامت» ارائه شده است و با آنکه پایه آن بر شکل تاثیر این مواد بر مصرف کننده قرار دارد که می تواند در مواردی نادرست باشد اما بهترین تعریف تا به حال حاضر تلقی می شود. این مواد به شرح زیرند:
۱) توهم زاها؛ (Hallucinations) توهم با تاریخ انسانی پیوند وثیقی دارد چرا که تمدن های دوجایگاهی اصالتاً از توهم استفاده کرده و مبنای قضاوت های خود قرار می دادند پس کاهنان و «شمن ها» یکی از وظایف خود را در ایجاد حالتی شبیه به توهم در مخاطبان می دانستند. این کار یا با تکرار یکسری «آیین ها» میسر می شد یا با یاری موادی که ما اکنون آنها را توهم زا می نامیم. به عنوان مثال سفرنامه ارداویراف نامه یکی از محصولات این توهم ها است.

هنگام بوکشیدن، تزریق یا خوردن ماده‌ای اعتیادآور، در بدن چه رخ می‌دهد؟ چرا این مواد باعث جست و جوی اجباری فرد برای آن‌ها می‌شوند؟ چرا هنگام گذر از جای تهیه‌ی آن ماده یا مشاهده‌ی بساط مصرف یا دیدار با هم‌منقلی‌ها یا هم‌پیاله‌ای‌ها، هوس مصرف این نوع ماده‌ها در فرد بیدار می‌شود؟ چرا ترک اعتیاد می‌تواند طاقت‌فرسا و گاهی غیر قابل تحمل باشد؟ چرا دگرگونی‌هایی که یک ماده‌ی اعتیادآور به وجود می‌آورد، مدت‌ها پس از ترک مصرف آن، باقی می‌ماند؟
پاسخ همه‌ی این پرسش‌ها در مغر ما نهفته است. استفاد‌ی نا به جا از مواد اعتیادآور، دگرگونی‌هایی در مغر به وجود می‌آورد، نظام‌های انگیزشی آن را به یغما می‌برد و چگونگی‌ فعالیت ژن‌های آن را تغییر می‌دهد. مغر یک معتاد هم از نظر فیزیکی و هم از نظر شیمیایی با مغز یک فرد عادی تفاوت دارد. هنگام تبدیل شدن یک مصرف کننده‌ی اختیاری به یک مصرف کننده‌ی اجباری، آبشاری از نغییرهای عصبی رخ می‌دهد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها این است: کوکایین، نیکوتین، هرویین، آمفتامین و دیگر داروهای اعتیادآور، مرکز لذت۱ مغز را تغییر می‌دهند.
● پشت پرده‌ی مرکز لذت
وقتی مرکز لذت، که مرکز پاداش۲ نیز نامیده می‌شود، فعال است، احساس خوشی و لذت در ما به وجود می‌آید.

وقتی دانشمندان داروساز شركت «مرك» در آلمان در سال ۱۹۱۲ مشتق شیمیایی جدیدی از آمفتامین، ۳ و ۴ متیلن دی اكسی آمفتامین یا MDMA را سنتز و آن را به عنوان یك ماده واسط شیمیایی چندكاره برای سنتز دارو های دیگر ثبت كردند، به فكر هیچ كس نمی رسید این ماده در آخر قرن بیستم با نام اكستازی (ecstasy) - كلمه ای كه برای سرمستی عارفان و خلسه شاعران به كار می رفت _ برای توان یافتن برای ساعت ها رقصیدن در كلوپ های شبانه با درهم آمیزی موسیقی، نمایش نور و سایر جلوه های ویژه به كار رود.
آمفتامین و مشتقات آن در انتهای قرن نوزدهم و بیستم سنتز شدند و قصد از ساختن آنها استفاده های درمانی بود. آمفتامین در دهه ۱۹۳۰ به عنوان ضد اشتها و كاهش دهنده وزن وارد بازار دارویی شد. اما به زودی به خاطر خطر وابستگی و سایر عوارض از بازار خارج شد.

شاید شما تا به حال اطلاعات زیادی راجع به اعتیاد و وابستگی به مواد مخدر، سیگار، قرص‌های شادی‌آور و غیره کسب کرده باشید، اما جای خالی ماد‌ه‌ای بسیار شایع که تقریباً همه ی ما حداقل یک مرتبه آن را مصرف کرده‌ایم، به چشم می‌ خورد. اکثر قریب به اتفاق مردم ساکن در کشورهای غربی این ماده را روزانه چند مرتبه مصرف می ‌کنند و امروز در کشور عزیزمان، ایران نیز استفاده از آن رو به افزایش است. این ماده کافئین نام دارد. کافئین معمولا به ‌صورت قهوه یا چای مصرف می ‌شود و رایج‌ ترین ماده ی روان گردان در ممالک غربی است. در برخی نقاط جهان، مصرف کافئین کاملاً با رسوم فرهنگی روزمره ادغام شده است، مانند: وقت قهوه‌ در آمریکا یا زمان چای در انگلستان. از آنجا که مصرف کافئین تا این حد فراگیر است و مقبولیت وسیعی هم دارد، ممکن است، اختلالات مربوط به مصرف کافئین نادیده گرفته شود. کافئین در انواعی از نوشابه‌ها، غذاها و داروهای گوناگون نسخه شده و نشده، وجود دارد.
● کافئین چیست؟
این ماده یک محرک روانی است. نیمه عمر کافئین در بدن انسان ۳ تا ۱۰ ساعت است و زمان رسیدن به اوج غلظت، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است. کافئین به آسانی به مغز می ‌رسد و باعث فعال شدن گیرنده‌هایی در مغز می ‌شود.

● مواد استنشاقی ، آثار مصرف و عوارض مصرف طولانی مدت آنها
▪ شامل انواع حلالها، چسبها، رنگهای اسپری، تینر، مواد پاک کننده، لاک غلط گیری، بنزین و...می‌باشند.
به دلیل سهولت دسترسی، مصرف این مواد توسط نوجوانان نادر نیست. استنشاق این مواد از طریق بطری، قوطی، کیسه‌های پلاستیک، پارچه آغشته به مواد یا اسپری صورت می‌گیرد. این مواد مضعف سیستم عصبی مرکزی هستند. نسبت به آثار این مواد تحمل ایجاد می شوند. اما علایم ترک آنها خفیف است.
▪ آثار مصرف مواد استنشاقی:
مواد استنشاقی به سرعت از ریه‌ها جذب شده و به مغز می‌رسند. اثرات آنها چند دقیقه پس از مصرف ظاهر شده و بسته به نوع و مقدار ماده مصرفی ۳۰ دقیقه تا چند ساعت باقی می‌ماند. آثار مصرف این مواد عبارتند از:

متامفتامین (Methamphetamine) ماده ای شیمیایی و دارای خواص محرکی مانند آدرنالین است. متامفتامین یا مت (meth)، یک محرک اعتیاد آور بسیار قوی با تاثیر شدید بر روی سیستم عصبی به شمار میرود. مت در میان فروشندگان و مصرف کنندگانش به نامهای کریستال، شیشه و یخ نیز شهرت دارد.
این محرک با موادی ارزان قیمت و به سادگی در لابراتوارهای غیر قانونی تولید میشود و همین امر موجب شده است تا مت یکی از محرکهایی باشد که در همه جا یافت شده و مورد سوء مصرف قرار میگیرد.
مت به عنوان یک محرک قوی میتواند موجب افزایش هوشیاری (در مقابل خواب آلودگی) و فعالیت جسمانی شده و اشتها را کاهش دهد. بنا به گفته مصرف کنندگان این ماده، هنگام تنفس یا تزریق آن دچار غلیان شدید و زودگذر احساسات شده اند.
اعتقاد بر این است که این فوران احساسی و بیداری ناگهانی، هردو در نتیجه ترشح فراوان هورمون دوپامین (dopamine یک انتقال دهنده عصبی) در مناطقی از مغز که کنترل کننده احساس لذت است، صورت میگیرد.

پان یا پان‌پراگ کوتاه‌ زمانی است که به شکل‌های آدامس و خوش‌بوکننده‌های دهان از مرزهای شرقی کشور وارد می‌شود و به آسانی و با قیمت نازل در دسترس افراد به ویژه کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد. این ماده جدید در برخی سوپرمارکت‌ها،‌دکه‌های روزنامه‌فروشی و دستفروش‌ها وجود دارد.
پان پراگ معمولا در کارگاه‌های کوچک و غیرقانونی به صورت دست‌ساز و غیربهداشتی به صورت خوش‌بوکننده دهان با طعم‌های مختلف گیاهی از جمله نعناع، آدامس، پاستیل و پودر قرص تهیه می‌شود

جمعیت معتادان در حال جوانترشدن است به این معنی که میانگین سنی معتادان به تدریج از سنین بالاتر پایین می آید. با توجه به اینکه اعتیاد از عواملی است که زمینه های جدی را جهت انحراف و گسترش سایر مسائل فسادانگیز مهیا می کند و فرهنگ انقیاد، تسلیم پذیری، بی تفاوتی، احساس ناتوانی، زبونی، شوربختی و تحقیر را رشد می دهد و افراد بر اساس بی تفاوتی در جریانات و وقایع سیاسی کاری به کار مملکت ندارند.

موانعی که بر سر راه درمان موفقیت آمیز اعتیاد به مواد روانگردان قرار دارد به موانع اعتیادهای دارویی دیگر شبیه اند. گرچه انگیزش ترک کردن می تواند در آغازبسیار نیرومند باشد ولی برگشت به مصرف آن بزرگترین مشکل است، بویژه در دوره ای که افسردگی و ناتوانی در کسب لذت وجود دارد.
 

شب از نیمه گذشته است. مرد بد حال است. به سختی نفس می‌كشد. مرد معتاد است. این از قیافه‌اش پیداست. زن همراهش مدام زیر لب زمزمه می‌كند: <می‌خواست ترك كند، داشت ترك می‌كرد. سرشب حالش خوب‌خوب بود.>
چند لحظه بعد خبر را می‌شنود: <متاسفم، نتوانستیم كاری برایش بكنیم، تمام كرد.>

اختلالات تغذیه و اعتیاد به‌مواد مخدر وجود دارد هر دوی این اختلالات روش‌هائی در جهت سرکوبی اضطراب هستند.
آیا بین اختلالات تغذیه، مصرف الکل، سیگار کشیدن و اعتیاد به مواد مخدر ارتباط وجود دارد؟ آیا علل بی‌اشتهائی، جوع و پرخوری همان عل مصرف الکل، سیگار کشیدن و دیگر اعتیادها می‌باشند؟

● محرومیت (ترك) مواد مخدر چیست ؟

اعتیاددارویی به مخدر ها یك وابستگی جسمانی یا روانشناختی به طبقه خاصی از داروها است. مواد مخدر, داروهایی هستند, كه تغییراتی را در پاسخ به احساسات تولید می كنند. مواد مخدر همچنین تغییراتی خلقی, ناهوشیاری یا خواب عمیق تولید می كنند. نمونه های این مواد شامل هروئین, كدئین, مورفین و متادون می باشد.
شخص معتاد به این مواد ممكن است بدلیل حمایت نشدن, نداشتن پول یا قرار داشتن در یك محیط كنترل شده از قبیل, زندان, بیمارستان یا موسسه ای دیگر كه در آن تهیه مواد امكان پذیر نباشد, از مواد مخدر محروم گردد. همچنین ممكن است خود شخص جهت از بین بردن اعتیادش تصمیم به عدم مصرف بگیرد.

حدود۵ سال گذشته، فرهنگ‌سازی در زمینه سلب حکم مجرمیت از معتادان و معرفی اعتیاد به‌عنوان یک بیماری در جامعه آغاز شد.
با گسترش این تفکر، به تدریج این باور در ذهن مردم جای گرفت که می‌توان اعتیاد را همچون سایر بیماری‌های جسمی با مراجعه به مراکز درمانی و قرار گرفتن تحت درمان‌هایی چون سم‌زدایی سریع و فوق سریع، تعویض خون، درمان‌های نگهدارنده با متادون و بوپرونرفین و همچنین با انجام درمان‌های بدون دارو در دوره‌های ۲۱ روزه از طریق مراجعه به کمپ‌های ترک اعتیاد معتاد را معالجه و به آغوش جامعه بازگرداند.

درمان معتاد یک فرآیند است و از زمانی شروع می شود که فرد مصرف کننده مواد مخدر به مراکز درمانی مراجعه می کند و فرد معتاد تحت یک برنامه درمانی خاص قرار می گیرد این برنامه ممکن است تا زمانی که فرد به بالاترین سطح بهداشتی و احساس خوب بودن برسد ادامه یابد.

26 ژوئن برابر با 5 تیر روز جهانی مبارزه با مواد مخدر است.

کنفرانس بین‌المللی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر از تاریخ 17 تا 26 ژوئن 1987 در شهر وین به منظور ابراز عزم سیاسی ملت‌ها در امر مبارزه با پدیده خانمان‌سوز و شوم مواد مخدر تشکیل شد و در آن سندی با عنوان C.M.O به تصویب کشورهای شرکت‌کننده رسید.

این سند خط مشی همه‌جانبه اقدامات در امر کنترل مواد مخدر را از سوی کشورهای شرکت‌کننده مشخص و آنان را متعهد نموده است تا اقدامات بین‌المللی در خصوص مبارزه با قاچاق مواد مخدر را قاطعانه دنبال کنند.

در این کنفرانس سندی در 4 فصل تنظیم شد که بیش از 35 مورد اقدام عملی را همچون ارزیابی میزان مصرف، پیشگیری از طریق آموزش، نقش رسانه‌ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ریشه‌کنی مزارع غیرمجاز خشخاش، نابودی شبکه‌های عمده قاچاق مواد مخدر، همکاری‌های حقوقی کشورها و غیره را در خود جای داده است.

این سند در 26 ژوئن مصادف با 5 تیرماه به اتفاق آراء مورد تأیید و تصویب کشورهای شرکت‌کننده قرارگرفت و سالروز تصویب این سند به نام روز جهانی مبارزه با مواد مخدر اعلام شد.

اعتیاد یــک بیمارى اجتماعی است که عوارض جسمى و روانى دارد و تا زمانى که بـه علل گرایش بیمار توجه نشود، درمان جسمى و روانى فقط براى مدتى نتیجه‏ بخش خواهد بود و فـــرد مـــعتاد دوباره گرفتار مواد اعتیاد آور می‌‌گردد.

اعتیاد به موادمخدر یکى از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادى و بهداشتى است که عوارض ناشى از آن تهدیدى جدى براى جامعه بشرى محسوب شده و موجب رکود اجتماعى در زمینه‌‏هاى مختلف مى‌گـــــردد.

اعتیاد بعنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ گاه بطور کامل ریشه‌کن نخواهد شد، اما با تدبیر، اندیشه و تلاشى مخلصانه حداقل می‏توان آنرا به کنترل درآورد.

مراسم سالروز جهانی مبارزه با مواد مخدر در تمام دنیا و همچنین در ایران با عنوان «مبارزه، ایثار و شهادت» برگزار می‌شود.
 

استعمال دخانیات در واقع یك خطر عمده برای ابتلا به بسیاری از بیماری های جدی است. این بیماری ها شامل بیماری قلبی، شوك های عصبی، سرطان، آمفیزم (اتساع ریه) و دیابت است. استعمال دخانیات اغلب موجب بالا رفتن فشار خون و كاهش كلسترول خوب خون كه اینها خود از عوامل ایجاد بیماری قلبی هستند، می شود.
خطرات استعمال دخانیات
همانطور كه می دانید سیگار كشیدن برای سلامتی شما بسیار مضر است. در اینجا چند نكته درباره خطرات استعمال دخانیات را یادآور می شویم:
•استعمال دخانیات هر ساله در سراسر دنیا موجب بیش از نیم میلیون مرگ نابهنگام می شود.
•یك سیگاری دو برابر بیشتر از افراد غیر، در معرض خطر مرگ ناگهانی ناشی از ایست قلبی قرار دارد. اگر فردی هر یك از فاكتورهای خطر ابتلا به بیماری قلبی را دارد، استعمال دخانیات به طور حتم این عوامل را شدت می بخشد.